3/7/2015

Ένας νέος «εφιάλτης» κάνει την εμφάνισή του μετά το σοκ των κλειστών τραπεζών και των άδειων ΑΤΜs… το κούρεμα των καταθέσεων. Πόσο πιθανή είναι μία τέτοια εξέλιξη; Πρόκειται για κινδυνολογία, σεναριολογία και φήμες ή είναι πράγματι ορατός και άμεσος ένας τέτοιος κίνδυνος;

Σύμφωνα με την κοινοτική Οδηγία για την διάσωση-εξυγίανση τραπεζών και τον ισχύοντα ελληνικό νόμο για την εγγύηση καταθέσεων – επί του παρόντος –  δε φαίνεται να υπάρχει κανένας κίνδυνος και οι εγγυήσεις να είναι επαρκείς για τους μικροκαταθέτες κάτω των 100.000 ευρώ.

Στον αντίποδα, πρόβλημα φαίνεται να αντιμετωπίζουν οι προθεσμιακές καταθέσεις που χαρακτηρίζονται “επένδυση” στις συμβάσεις με την τράπεζα, ή συνδέονται με repos, με χρηματιστηριακούς δείκτες, ή με άλλα δομημένα επενδυτικά “καλάθια”. Ο λόγος;  Δεν θεωρούνται «αποταμιεύσεις», αλλά «επενδυτικό προϊόν». Έτσι, μετά τους ομολογιούχους της, αν μία τράπεζα χρειασθεί ανακεφαλαιοποίηση, αυτοί οι προθεσμιακοί καταθέτες της μπαίνουν στη σειρά για κούρεμα.

Προς το παρόν, οι ελληνικές τράπεζες δεν έχουν φθάσει στο σημείο να χρειάζονται διάσωση με αναγκαστική ανακεφαλαιοποίηση, ώστε να προκύψει κίνδυνος κουρέματος καταθέσεων.

Η ΕΚΤ και ο ρόλος της

Αυτό θα μπορούσε να συμβεί αν η ΕΚΤ αποφασίσει να κουρέψει κι άλλο τα ελληνικά κρατικά χρεόγραφα, τα οποία έχει λάβει ως εγγύηση για τη χορήγηση ρευστότητας στις συστημικές τράπεζες.

Σε αυτό το ενδεχόμενο βασίζονται τα σενάρια που κυκλοφορούν τις τελευταίες μέρες και κινδυνολογούν περί «οριζόντιου κουρέματος» των καταθέσεων. Σε δημοσιεύματα που επικαλούνται το Bloomberg, αναφέρεται ότι ένα πιθανό κούρεμα των ενεχύρων θα μπορούσε να φτάσει το 75%. Σε μία τέτοια περίπτωση οι τράπεζες θα ήταν υποχρεωμένες να προχωρήσουν σε ανακεφαλαιοποιήσεις, αναγκαζόμενες να αντλήσουν περίπου 33 δις ευρώ από τις καταθέσεις. Αυτό το ποσό  αντιστοιχεί σε κούρεμα 27%.

Λάδι στη φωτιά των ανησυχιών έχει ρίξει η φημολογία ότι το κούρεμα μπορεί να γίνει από το πρώτο ευρώ, χωρίς κλιμάκωση ανάλογα με το ποσό.

Μέτοχοι, ομολογιούχοι και μετά οι καταθέσεις

Όμως, κι αν ακόμη η ΕΚΤ αποφάσιζε να «τραβήξει από την πρίζα» τις ελλληνικές τράπεζες, δεν θα ήταν οι καταθέτες οι πρώτοι που θα καλούνταν να επωμισθούν το βάρος της διάσωσης.

Η κοινοτική Οδηγία προβλέπει ότι αν μια τράπεζα χρειαστεί διάσωση, οι πρώτοι που θα χάσουν τα κεφάλαια τους είναι οι μέτοχοι (θα ακυρωθούν-μηδενισθούν οι παλιές μετοχές). Σε περίπτωση που αυτό δεν επαρκεί, και μόνο τότε, σειρά έχουν τα ομόλογα που έχει εκδώσει η τράπεζα: θα χάσουν οι ομολογιούχοι της (οι οποίοι στην περίπτωση των ελληνικών τραπεζών είναι πρωτίστως ξένοι χρηματοοικονομικοί οίκοι και διεθνή funds).

Μετά τους μετόχους και τις διάφορες κατηγορίες ομολογιούχων – και εφ’ όσον απαιτούνται πρόσθετα κεφάλαια – σειρά παίρνουν και οι προθεσμιακοί καταθέτες, οι οποίοι με βάση τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς θεωρούνται «επενδυτές».

Επισημαίνεται ότι από τα μέσα του 2014, οι ελληνικές τράπεζες  έχουν καθιερώσει ως συνήθη πρακτική να συνάπτουν με τους προθεσμιακούς καταθέτες συμβάσεις, όπου η κατάθεση χαρακτηρίζεται «επένδυση». Έτσι, όποιοι «επενδυτές» έχουν υπογράψει τέτοιες συμβάσεις, δεν προστατεύονται σε τυχόν κούρεμα.

Τέλος οι καταθέτες ταμιευτηρίου. Αυτοί είναι οι τελευταίοι που θα κινδυνεύσουν – και για ποσά άνω των 100.000 ευρώ. Οι πρώτες 100.000 είναι εγγυημένες από το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων.

Εν  πάση περιπτώσει, στο πλαίσιο των Κανονισμών της ΕΕ, εάν γίνει πρώτα «κούρεμα» σε βάρος των μετόχων και των ομολογιούχων, η χώρα μπορεί να ζητήσει βοήθεια από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM) για τη διάσωση της τράπεζας.

Στην περίπτωση της Ελλάδας αυτό μπορεί να γίνει μόνον εάν βρίσκεται σε πρόγραμμα – εάν δηλαδή έχει υπογραφεί εν τω μεταξύ νέα συμφωνία με τους δανειστές.