11/08/2023

Σε περιπέτειες με το Δημόσιο κινδυνεύουν να μπλέξουν οι φορολογούμενοι οι οποίοι μαζί με τα ακίνητα ή τα κινητά περιουσιακά στοιχεία κληρονομούν και τα χρέη αυτών που απεβίωσαν. Οι οφειλές στην Εφορία ή τους δήμους δεν διαγράφονται αλλά «περνούν» στους απογόνους. Μάλιστα δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που οι κληρονόμοι αγνοούν ότι ο συγγενής τους δεν είχε αφήσει διαθήκη, με αποτέλεσμα να χάνουν την προθεσμία για να αποποιηθούν την κληρονομιά και φορτώνονται τις οφειλές του κληρονομούμενου.

Μπέρδεμα αποτελεί και η περίπτωση που υπάρχει διαθήκη με την οποία ορίζεται ότι τα χρέη  βαρύνουν μόνο έναν ή ορισμένους εκ των συγκληρονόμων. Μια τέτοια ρύθμιση με τη διαθήκη δεν μπορεί να αντιταχθεί έναντι του δανειστή της κληρονομιάς, δηλαδή του Δημοσίου, σε περίπτωση ύπαρξης οφειλών της κληρονομιάς έναντι του Δημοσίου.

Πολλοί φορολογούμενοι υπό το βάρος των φόρων, των χρεών και των υποχρεώσεων που συνοδεύουν τις περιουσίες αποφασίζουν να μην αποδεχτούν την κληρονομιά προχωρώντας σε αποποίησή της. Μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις, οι φόροι και οι οφειλές που καλούνται να πληρώσουν οι φορολογούμενοι υπερβαίνουν ακόμη και την αξία της περιουσίας που κληρονομούν. Για τον λόγο αυτόν, επιλέγουν να την αφήσουν στο κράτος προκειμένου να μην κληρονομήσουν μαζί με την περιουσία τα χρέη των συγγενών τους, αλλά και να μη βρεθούν αντιμέτωποι με την επιβολή φόρων που αδυνατούν να πληρώσουν.

Η αποποίηση της κληρονομιάς είναι ο εύκολος τρόπος για να διασφαλιστεί ο κληρονόμος από τα χρέη του κληρονομούμενου, από τις απαιτήσεις των δανειστών του ή ακόμη και από την υποχρέωση να φορτωθεί τα βάρη της φορολόγησης και της συντήρησης του ακινήτου.

Εάν περάσει η προθεσμία αποποιήσεως, εξ αντιδιαστολής σημαίνει ότι ο κληρονόμος σιωπηρώς αποδέχεται την κληρονομιά, και επομένως και το ενεργητικό και το παθητικό της περιουσίας του θανόντος.

Οι κρίσιμες λεπτομέρειες που πρέπει να γνωρίζουν οι κληρονόμοι, για να μην εμπλακούν με την Εφορία, είναι οι ακόλουθες.

• Με τον θάνατο του προσώπου, η περιουσία αυτού, ως σύνολο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων (δηλαδή τόσο το ενεργητικό όσο και το παθητικό της κληρονομιάς περιουσίας), μεταβιβάζεται στους κληρονόμους του είτε εκ του νόμου είτε εκ διαθήκης.
• Σε φόρο κληρονομιάς υπάγεται η καθαρά ωφέλεια που αποκτά ο κληρονόμος. Δηλαδή ο φόρος επιβάλλεται στην καθαρά θέση της αξίας της κάθε κληρονομικής μερίδος αυτοτελώς.
• Ρυθμίζονται οι εκπτώσεις χρεών και βαρών που αφορούν στον υπολογισμό του φόρου κληρονομιάς. Για τον υπολογισμό του φόρου κληρονομιάς, προβλέπεται ότι από την αξία της κληρονομιαίας περιουσίας και από κάθε μερίδα κατ’αναλογία, εφόσον δεν ορίζεται διαφορετικώς από τον διαθέτη, εκπτίπτονται τα χρέη του κληρονομουμένου από φόρους, τέλη ή άλλα δικαιώματα προς το Δημόσιο, δήμους και κοινότητες ή νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, έστω κι αν ο τίτλος στον οποίο στηρίζεται η βεβαίωση αυτών έγινε οριστικά και τελεσίδικα μετά τον θάνατο του κληρονομουμένου. Από την ανώτερη διάταξη προκύπτει ρητά ότι μεταξύ των εκ του νόμου εκπιπτομένων χρεών, αναγνωρίζονται και τα χρέη από φόρους.
• Στην δήλωση φόρου κληρονομιάς, μεταξύ άλλων, αναγράφονται λεπτομερώς τα χρέη και τα βάρη της κληρονομιάς. Σε κάθε περίπτωση, η ακρίβεια των υποβαλλομένων δηλώσεων ελέγχεται στο στάδιο του φορολογικού ελέγχου.
• Οι απαιτήσεις και τα χρέη της κληρονομιάς διαιρούνται αυτοδικαίως μεταξύ των συγκληρονόμων, αναλόγως την μερίδα του καθενός.
• Ως «χρέη» της κληρονομιάς νοούνται οπωσδήποτε και οι (ενοχικές) υποχρεώσεις της κληρονομιάς, δηλαδή οι υφιστάμενες κατά το χρόνο του θανάτου μτου προσώπου υποχρεώσεις του προς τρίτους.
• Σε κάθε περίπτωση που υπάρχει ρήτρα διαθήκης, με την οποία ο διαθέτης επιβάλλει υποχρέωση καταβολής χρέους της κληρονομιάς σε έναν ή ορισμένους κληρονόμους, όπως γίνεται δεκτό από την θεωρία, ο διαθέτης δεν μπορεί να αποτρέψει την διαίρεση των χρεών με διάταξη της διαθήκης του, και αυτό γιατί αφενός η διάταξη θα περιέχει ανεπίτρεπτη διάθεση ξένων απαιτήσεων (των δανειστών), αφ’ ετέρου με τον τρόπο αυτό θα μεταβάλλεται το πρόσωπο του οφειλέτη των απαιτήσεων, παρά τη ρύθμιση της ΑΚ 1885.
• Η σχετική ρήτρα της διαθήκης δεν μπορεί να θίγει το δικαίωμα του κληρονομικού δανειστού να ενάγει τον κάθε ένα από τους συγκληρονόμους για την καταβολή του κληρονομικού χρέους, αναλόγως της μερίδας του.
• Διαφορετικό είναι το ζήτημα ότι η τυχόν διάταξη του κληρονομουμένου, με την οποία ο κληρονομούμενος επιβαρύνει με χρέος μόνο κάποιον ή κάποιους από τους συγκληρονόμους κατά λόγο διάφορο της κληρονομικής τους μερίδας, δύναται να ισχύει ως προς τις εσωτερικές σχέσεις των συγκληρονόμων χωρίς όμως να θίγονται τα δικαιώματα των δανειστών της κληρονομιάς. Επομένως ο διαθέτης μπορεί να διανείμει τα χρέη διαφορετικώς μεταξύ των συγκληρονόμων του. Ωστόσο μια τέτοια ρύθμιση με την διαθήκη, έχει μόνο ενοχική ενέργεια, και επομένως δεν μπορεί να αντιταχθεί έναντι του δανειστού της κληρονομιάς, δηλαδή του Δημοσίου, σε περίπτωση ύπαρξης οφειλών της κληρονομιάς έναντι του Δημοσίου.