29/07/2022

Την αλλαγή σελίδας του εθνικού προγράμματος για το Ταμείο Ανάκαμψης “Ελλάδα 2.0” επιβάλλει ο υψηλός πληθωρισμός, αλλά και η ενεργειακή κρίση που απειλεί να κλιμακωθεί αν τελικά υλοποιηθεί το καταστροφικό σενάριο που θέλει την πλήρη διακοπή της παροχής ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. 

Το υπουργείο Οικονομικών, στην παρούσα φάση, έχει ενεργοποιήσει πάνω από το 1/3 των διαθέσιμων πόρων. Συγκεκριμένα, έχει εντάξει 230 έργα στις χρηματοδοτήσεις του “Ελλάδα 2.0”, συνολικού προϋπολογισμού 11 δισ. ευρώ, πολλά από τα οποία βρίσκονται στη φάση της προκήρυξης ή της έναρξης υλοποίησης.

Οι απορροφήσεις έχουν φτάσει τα 1,2 δισ. ευρώ (300 εκατ. ευρώ το 2021 και 900 εκατ. ευρώ το πρώτο μισό του 2022), ποσό το οποίο δεν μαρτυρά ιδιαίτερη πρόοδο αν θεωρήσει κανείς ότι οι πληρωμές ακολουθούν γραμμική αύξηση. Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει. Οι πληρωμές αναμένεται να αυξηθούν με γεωμετρική πρόοδο αν λάβει κανείς υπ’ όψιν του ότι έχουν μπει στη φάση των προκηρύξεων προγράμματα επιδοτήσεων μικρομεσαίων επιχειρήσεων ύψους 1,5 δισ. ευρώ, τα οποία θα ολοκληρωθούν τους επόμενους μήνες. 

Μεγάλο ενδιαφέρον υπάρχει και στο κομμάτι των ιδιωτικών επενδύσεων που θα λάβουν ενισχύσεις από τα δάνεια ύψους 12,7 δισ. του Ταμείου Ανάκαμψης. Μέχρι στιγμής υπάρχει προέγκριση από τις τράπεζες για 57 επενδύσεις, συνολικού προϋπολογισμού 2,64 δισ. ευρώ, από 30 διαφορετικούς κλάδους της οικονομικής δραστηριότητας. Από αυτό το ποσό, 1,23 δισ. ευρώ είναι δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης (890,33 εκατ. ευρώ αφορούν πράσινη μετάβαση, 215,51 εκατ. ευρώ ψηφιακό μετασχηματισμό, 41,18 εκατ. ευρώ καινοτομία – έρευνα – ανάπτυξη και 87,31 εκατ. ευρώ εξωστρέφεια). Επιπρόσθετα, 614,96 εκατ. ευρώ είναι τα ίδια κεφάλαια των επενδυτών, ενώ στα 796,64 εκατ. ευρώ διαμορφώνεται η συμμετοχή των τραπεζών.

Παράλληλα, το ΥΠΟΙΚ προχωρά και στην ολοκλήρωση των οροσήμων με τα οποία συνδέονται οι εξαμηνιαίες εκταμιεύσεις των προγράμματος. Μετά τη δόση των 3,6 δισ. ευρώ που εξασφάλισε η Ελλάδα τον Απρίλιο, ετοιμάζεται να κάνει το δεύτερο αίτημα για 1,97 δισ. ευρώ επιδοτήσεων μέσα στον Σεπτέμβριο, έχοντας ολοκληρώσει τα 25 ορόσημα που τη συνοδεύουν. Μέχρι και το τέλος του χρόνου θα πρέπει να ολοκληρωθούν άλλα 40 ορόσημα ώστε στις αρχές του 2023 να διεκδικήσει την τρίτη δόση, ύψους 3,5 δισ. ευρώ. 

Απαραίτητη η αναθεώρηση 

Ωστόσο η συγκυρία του υψηλού πληθωρισμού αλλάζει εντελώς τα δεδομένα, επιβάλλοντας τη συνολική αναθεώρηση του προγράμματος μέχρι και το τέλος του χρόνου, για τρεις λόγους.

Ο πρώτος είναι η μείωση των διαθέσιμων κονδυλίων προς την Ελλάδα κατά 400 εκατ. ευρώ λόγω της μεγαλύτερης του αναμενομένου ανάπτυξης της οικονομίας κατά 8,3% το 2021. Η περικοπή γίνεται από τις επιδοτήσεις ύψους 17,8 δισ. ευρώ, ενώ τα δάνεια ύψους 12,7 δισ. μένουν ως έχουν. Σε πρώτη φάση, θα γίνει ένα ξεκαθάρισμα των επενδύσεων που θα πρέπει να προχωρήσουν και αυτών οι οποίες, λόγω έλλειψης προϋπολογισμού, θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν από άλλη κοινοτική πρωτοβουλία ή το νέο ΕΣΠΑ. 

Η δεύτερη αιτία αναθεώρησης είναι ο υψηλός πληθωρισμός, ο οποίος αλλάζει τα δεδομένα για έναν μεγάλο αριθμό έργων, αφού ο αρχικός προϋπολογισμός που έχει εγκριθεί για καθένα από αυτά πλέον δεν επαρκεί. Άμεσο πρόβλημα αντιμετωπίζουν μεγάλα οδικά έργα και βαριές υποδομές, οι οποίες έχουν ξεκινήσει με έναν αρχικό προϋπολογισμό, με βάση τον οποίον μειοδότησαν οι ανάδοχοι. Οι προϋπολογισμοί αυτοί κρίνονται πια ως ανεπαρκείς, λόγω της τεράστιας αύξησης του κόστους των υλικών και κατασκευής. Ως μέθοδος αναθεώρησης έχει προκριθεί η μείωση του φυσικού αντικειμένου του έργου, αφού η αναθεώρηση του προϋπολογισμού θα συνεπαγόταν πολύ χαμένο χρόνο και υπερβολική γραφειοκρατία από τις Βρυξέλλες. 

Ωστόσο το θέμα της αναθεώρησης τέτοιων έργων έχει δύο πολύ δύσκολες παραμέτρους. Η πρώτη είναι ότι οι τιμές σε πρώτες ύλες και καύσιμα συνεχίζουν να αυξάνονται, αλλά ο προϋπολογισμός δεν μπορεί να μεταβάλλεται συνεχώς. Συνεπώς, σε κάθε έργο θα πρέπει έπειτα από διαπραγμάτευση να υπάρξει μια “κόκκινη γραμμή”, ώστε ο ανάδοχος κάθε έργου θα πρέπει να δεσμευτεί σε ένα συγκεκριμένο φυσικό αντικείμενο για κάθε έργο, το οποίο θα πρέπει να ολοκληρωθεί με βάση το προγραμματισμένο χρονοδιάγραμμα. 

Η δεύτερη παράμετρος που ανησυχεί το υπουργείο Οικονομικών είναι τυχόν προσφυγές από εταιρείες που συμμετείχαν στον διαγωνισμό για κάθε έργο και το “έχασαν”, αφού δεν μπορούσαν να προσφέρουν μεγαλύτερη έκπτωση από αυτούς που ορίστηκαν τελικά ανάδοχοι. Όλοι αυτοί, βλέποντας τον προϋπολογισμό να μένει ίδιος αλλά το φυσικό αντικείμενο να μειώνεται, μπορεί να θεωρήσουν ότι αδικήθηκαν και να μπλοκάρουν την κατασκευή με προσφυγή που θα θέσει την κατασκευή του έργου εκτός χρονοδιαγράμματος. Τούτο, τη στιγμή που το Ταμείο Ανάκαμψης έχει πολύ συγκεκριμένο χρόνο ολοκλήρωσης μέχρι και τα μέσα του 2026, ενώ παράλληλα η κατασκευή κάθε έργου έχει κλειδώσει με συγκεκριμένα ορόσημα. Η καθυστέρηση υλοποίησης των οροσήμων θα καθυστερήσει και την καταβολή των δόσεων. Η λύση και σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ένας συμβιβασμός με τους “χαμένους”, ώστε να μην κινδυνέψουν να χαθούν πολύτιμοι πόροι από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Το REPowerEU

O τρίτος λόγος αναθεώρησης επιβάλλεται επίσημα από τις Βρυξέλλες και έχει την κωδική ονομασία REPowerEU, και αφορά πρόγραμμα το οποίο θα προστεθεί στα εθνικά προγράμματα του Ταμείου Ανάκαμψης, με ενεργειακά έργα, με στόχο την ταχύτερη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. 

Η Κομισιόν, ωστόσο, δεν έχει ολοκληρώσει τον κανονισμό του προγράμματος ώστε τα κράτη-μέλη να έχουν έναν οδηγό για να προτείνουν τα έργα τους. Υπάρχει μόνο μία ενδεικτική ημερομηνία ότι ο κανονισμός αυτός θα είναι έτοιμος έως το τέλος του μήνα. Αν και αυτή η ημερομηνία ξεπεραστεί, οι χώρες που θέλουν να εφαρμόσουν το πρόγραμμα θα πρέπει να περιμένουν μέχρι και τον Σεπτέμβριο, καθώς ο Αύγουστος είναι μήνας διακοπών για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. 

Η Αθήνα μένει προς το παρόν στον αρχικό της προγραμματισμό, που θέλει να διεκδικεί άλλα 5 δισ. ευρώ από τα 225 δισ. των αδιάθετων δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης και 1 δισ. από τα 20 δισ. που θα διαθέσει η Επιτροπή από τον λογαριασμό των εσόδων από τα δικαιώματα των ρύπων. Στο μεταξύ, βέβαια, θα πρέπει σε εθνικό επίπεδο να καθοριστεί και ποια από τα κονδύλια του ΕΣΠΑ 2021-2027 θα διατεθούν για το REPowerEU για να συμπληρώσουν τον προϋπολογισμό του νέου προγράμματος, το οποίο, ως γνωστόν, θα αποτελέσει κλάδο του Ταμείου Ανάκαμψης και θα ολοκληρωθεί μαζί με τα υπόλοιπα έργα του “Ελλάδα 2.0” στα μέσα του 2026.

Πηγή: Capital.gr