09/04/2021

Παρά τη σημαντική μείωση των κόκκινων δανείων μέσω του προγράμματος Ηρακλή, το απόθεμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων παραμένει το υψηλότερο στην Ευρώπη, σε σχέση με το σύνολο των χορηγήσεων. Ίσως, το πιο ανησυχητικό στοιχείο είναι η διάρθρωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, καθώς σχεδόν το 80% είναι αβέβαιης είσπραξης και καταγγελθέντες απαιτήσεις. Επίσης, σύμφωνα με την Έκθεση για το 2020 του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Γιάννη Στουρνάρα, τα ήδη καταγγελθέντα ανέρχονται σε 23,6 δισ. ευρώ (49,7% των μη εξυπηρετούμενων) και τα αβέβαιης είσπραξης σε 13,9 δισ. ευρώ (29,2%).

Εκτιμάται ότι μεγάλο μέρος, αν όχι το μεγαλύτερο αυτών, θα οδηγηθεί στις διατάξεις του νέου πτωχευτικού νόμου που προβλέπει, μεταξύ άλλων, απλοποίηση, επιτάχυνση και ψηφιοποίηση διαδικασιών, εργαλεία έγκαιρης προειδοποίησης περιστάσεων που μπορεί να οδηγήσουν σε αφερεγγυότητα, προπτωχευτική διαδικασία, που αποσκοπεί στη διατήρηση, αξιοποίηση, αναδιάρθρωση και ανόρθωση βιώσιμων επιχειρήσεων, δυνατότητα πτώχευσης και παροχής δεύτερης ευκαιρίας για υπερχρεωμένους δανειολήπτες-φυσικά πρόσωπα που αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τις οφειλές τους και διαδικασίες αποφυγής φαινομένων καταστρατήγησης της πτωχευτικής διαδικασίας.

Στην ίδια Έκθεση που παρουσίασε χθες ο κ. Στουρνάρας κατά τη Γενική Συνέλευση των μετόχων της ΤτΕ προκύπτει ότι τα μέτρα στήριξης, όπως μορατόρια, “γέφυρα” κλπ λειτούργησαν θετικά σε ό,τι αφορά σε ό,τι αφορά στη δημιουργία νέων κόκκινων δανείων, καθώς από ό,τι φαίνεται από τα στοιχεία της κεντρικής τράπεζας, από δάνεια που έχουν ρυθμιστεί ύψους 28 δισ., τα 16,6 δισ. έχουν επιστρέψει στην καθυστέρηση.

Η διάρθρωση των κόκκινων δανείων

Ως προς τη διάρθρωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ), σε απόλυτα μεγέθη, πάνω από 50% αφορά επιχειρηματικά δάνεια, το 30% περίπου στεγαστικά και το 20% καταναλωτικά δάνεια. Επίσης, το ήμισυ σχεδόν του υπολοίπου αφορά δανειακές συμβάσεις που έχουν ήδη καταγγελθεί από τις τράπεζες, ακολουθούμενο από τα δάνεια αβέβαιης είσπραξης (“unlikely to pay”) και τα δάνεια σε καθυστέρηση μεγαλύτερη των 90 ημερών τα οποία δεν έχουν ακόμη καταγγελθεί. Επισημαίνεται ότι περίπου το 64% των ΜΕΔ που δεν έχουν ακόμη καταγγελθεί, έχει καθυστέρηση μεγαλύτερη του ενός έτους, με το μεγαλύτερο ποσοστό να αντιστοιχεί σε στεγαστικά δάνεια. 

Το υπόλοιπο των ΜΕΔ που συνδέονται με ρυθμίσεις αντιπροσώπευε στο τέλος Δεκεμβρίου του 2020 ελαφρώς πάνω από το 30% του συνόλου των κόκκινων δανείων, ενώ συνολικά σε καθεστώς ρύθμισης υπάγεται (ως προς το σύνολο των δανείων, εξυπηρετούμενων και μη) περίπου το 20% των δανείων. Στην Έκθεση επισημαίνεται ότι υψηλό ποσοστό των δανείων που είχαν τεθεί σε καθεστώς ρύθμισης εμφάνισε και πάλι καθυστέρηση και μάλιστα σε αρκετές περιπτώσεις η εξέλιξη αυτή παρατηρείται μόλις ένα τρίμηνο μετά την εφαρμογή της ρύθμισης. Δεδομένης της επίδρασης της πανδημίας, η ΤτΕ εκτιμά ότι σημαντικό ποσοστό από τα δάνεια αυτά θα καταγραφεί ως μη εξυπηρετούμενο κατά τη διάρκεια του 2021.

Ως προς τις επιμέρους κατηγορίες χαρτοφυλακίων, συγκριτικά καλύτερη επίδοση καταγράφει ο δείκτης ΜΕΔ για το επιχειρηματικό χαρτοφυλάκιο έναντι των αντίστοιχων μεγεθών για το στεγαστικό και το καταναλωτικό χαρτοφυλάκιο. Εντός του επιχειρηματικού χαρτοφυλακίου, ο δείκτης τόσο των ελεύθερων επαγγελματιών και πολύ μικρών επιχειρήσεων όσο και των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων παραμένει ιδιαίτερα υψηλός. Καλύτερες επιδόσεις παρατηρούνται στο χαρτοφυλάκιο των μεγάλων επιχειρήσεων και στο χαρτοφυλάκιο των ναυτιλιακών δανείων. Όσον αφορά την κλαδική ανάλυση, στους τρεις κλάδους με το υψηλότερο υπόλοιπο δανείων, δηλαδή εκείνους του εμπορίου, της μεταποίησης και των κατασκευών, ο δείκτης ΜΕΔ ανήλθε σε περίπου 33%, 26% και 36% αντίστοιχα, ενώ σε κλάδους συναφείς με τον τουρισμό, όπως των καταλυμάτων και της εστίασης, ο αντίστοιχος λόγος ΜΕΔ ανήλθε σε περίπου 20% και 51% αντίστοιχα. Επίσης, πτωτικά κινήθηκαν το 2020 οι δείκτες αποκατάστασης της τακτικής εξυπηρέτησης δανείων (cure rate) και αθέτησης (default rate).

Γεωγραφική κατανομή

Σε ό,τι αφορά στη γεωγραφική κατανομή, τα περισσότερα δάνεια (60% του συνόλου) έχουν χορηγηθεί σε επιχειρήσεις στην Αττική από όπου παράγεται περίπου το 50% του ΑΕΠ. Ο δείκτης καθυστερήσεων στην Αττική κυμαίνεται κάτω του μέσου όρου, δηλαδή κοντά στο 25%. Αντίθετα, τα περισσότερα κόκκινα δάνεια εντοπίζονται στη Δυτική Μακεδονία, το Βόρειο Αιγαίο, τη Δυτική Ελλάδα και στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Το μικρότερο ποσοστό καθυστερήσεων, μετά την Αττική, παρατηρείται στην Ήπειρο και στο Νότιο Αιγαίο.

Σημαντική ήταν η συμβολή του προγράμματος Ηρακλή, καθώς όπως διαπιστώνει η Έκθεση της ΤτΕ, η μείωση των κόκκινων δανείων κατά 21 δισ. ευρώ το 2020 προήλθε σχεδόν αποκλειστικά από τιτλοποιήσεις και διαγραφές χρεών και όχι από την εισπραξιμότητα. Έτσι, από κόκκινα δάνεια 60 δισ. ευρώ στα τέλη του 2019, το απόθεμά τους μειώθηκε στα 47,4 δισ, ευρώ. Η μείωση αυτή οφείλεται σε πωλήσεις δανείων κατά 19,3 δισ. και σε διαγραφές δανείων 2,6 δισ. Συνεπώς μόνο ένα μικρό κομμάτι προήλθε από αναδιαρθρώσεις και είσπραξη καθυστερήσεων. Έτσι, ο δείκτης καθυστερήσεων στην Ελλάδα ανέρχεται στο επίπεδο του 30%, δηλαδή σε δεκαπλάσιο επίπεδο σε σχέση με το μέσο ευρωπαϊκό όρο.  Επίσης, τη μείωση των κόκκινων δανείων υποβοήθησαν και τα μέτρα ένταξης πελατών σε καθεστώς αναστολής πληρωμής δόσεων. Σημειώνεται ότι μόνο οι αναστολές δόσεων αποτέλεσαν το 20% των ενήμερων δανείων συνολικά. Η Τράπεζα της Ελλάδος εκτιμά ότι με την ολοκλήρωση των τιτλοποιήσεων του Ηρακλή το 2021, ο δείκτης καθυστερήσεων θα μειωθεί περαιτέρω, από το 30%, στο 25%, αλλά μέσος δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας θα σημειώσει πτώση με ταυτόχρονη επιδείνωση του ποσοστού της αναβαλλόμενης φορολογίας στα κεφάλαια των τραπεζών. Επίσης, η ΤτΕ διευκρινίζει ότι οι υπολογισμοί αυτοί δεν έχουν λάβει υπόψη τα νέα κόκκινα δάνεια της πανδημίας. Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει προβλέψει ότι η εν λόγω εισροή νέων ΜΕΔ θα κυμανθεί σε περίπου 8-10 δισεκ. ευρώ, ενώ περίπου το 1/3 των δανείων που τελούν σε αναστολή πληρωμών κατατάσσεται στην κατηγορία δανείων που εμφανίζουν σημαντική αύξηση κινδύνου (Stage 2 βάσει των νέων διεθνών λογιστικών προτύπων – ΔΠΧΑ-9).

Ο κ. Στουρνάρας υπενθυμίζει ότι Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει προτείνει προς την κυβέρνηση τη σύσταση εταιρείας διαχείρισης στοιχείων ενεργητικού (Asset Management Company – AMC), στην οποία θα μεταβιβαστούν ΜΕΔ στην καθαρή λογιστική τους αξία και στη συνέχεια θα τιτλοποιηθούν σε πραγματικούς όρους αγοράς. Η μεταβίβαση στην καθαρή λογιστική τους αξία παρέχει κίνητρα στις τράπεζες με υψηλό δείκτη ΜΕΔ, ενώ η τιτλοποίηση σε όρους αγοράς αυξάνει τη ρευστότητα των τραπεζών, ενισχύει την οργανική κερδοφορία και βελτιώνει την ποιότητα των εποπτικών κεφαλαίων. Σημειώνεται ότι το Ελληνικό Δημόσιο θα παρέχει, έναντι προμήθειας από τις τράπεζες, την εγγύησή του ώστε να καλυφθεί η διαφορά μεταξύ της αξίας μεταβίβασης και της εκτιμώμενης αγοραίας αξίας. Επιπρόσθετα, οι τράπεζες θα καταβάλουν και ειδικό φόρο (σε βάθος πενταετίας) ως αμοιβή εισόδου στο σχήμα. Επίσης, το Ελληνικό Δημόσιο θα διατηρήσει το δικαίωμα συμμετοχής στα κέρδη από υψηλότερες του αναμενομένου ανακτήσεις δανείων. 

Σύμφωνα με την ομιλία του κ. Στουρνάρα, η κυβέρνηση εξετάζει τη σκοπιμότητα εφαρμογής της εταιρείας διαχείρισης στοιχείων ενεργητικού που έχει προτείνει η Τράπεζα της Ελλάδος και παράλληλα έχει αιτηθεί στη Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής την επέκταση του προγράμματος “Ηρακλής”. Στην περίπτωση που δεν επιλεγεί τελικά η πρόταση της Τράπεζας της Ελλάδος, θα πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος των αναβαλλόμενων φορολογικών απαιτήσεων, συνεπής με την κείμενη νομοθεσία περί κεφαλαιακών απαιτήσεων. “Μια γρήγορη λύση στο πρόβλημα των ΜΕΔ θα απεμπλέξει τις τράπεζες από την κοστοβόρα και χρονοβόρα διαχείρισή τους και θα τους δώσει τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν πιο αποτελεσματικά προς την κατεύθυνση της πιστοδότησης της οικονομίας τα διευκολυντικά μέτρα στο πλαίσιο της ενιαίας νομισματικής πολιτικής και τα μέτρα ενίσχυσης της ρευστότητας που έχει θεσμοθετήσει η Πολιτεία”, σημειώνει στην έκθεσή του ο κ. Στουρνάρας.

Πηγή: Capital.gr