03/09/2021

Τι προβλέπεται στο προσχέδιο του ΕΠΑvΕΚ προκειμένου να καμφθούν οι δυσλειτουργίες του παρελθόντος κατά την περίοδο 2021-2027

Πρόκληση συνιστά για το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων η επικείμενη έναρξη υλοποίησης του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027, καθώς θα κληθεί να διαχειριστεί όλες τις δυσλειτουργίες που παρατηρήθηκαν κατά το παρελθόν και ιδιαίτερα κατά την προγραμματική περίοδο 2014-2020.

Αυτό που θα πρέπει να κάνει, όπως το ίδιο το υπουργείο επισημαίνει στο προσχέδιο του Επιχειρησιακού. Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα, Καινοτομία» (ΕΠΑνΕΚ) που έχει αποστείλει προς έγκριση στις Βρυξέλλες, είναι να ξεπεραστούν οι αδυναμίες σε θέματα σχεδιασμού και υλοποίησης που παρατηρήθηκαν στο ΕΣΠΑ 2014-2020 και το οποίο βρίσκεται ακόμη σε φάση υλοποίησης (σ.σ.: ολοκληρώνεται το 2023).

Τα προβλήματα που προέκυψαν κατά τη διάρκεια της προγραμματικής περιόδου 2014-2020 είναι ευρέος φάσματος και αφορούν τόσο την ουσία όσο και τους τύπους του προγράμματος; Κάποια εξ αυτών αντιμετωπίστηκαν στην πορεία υλοποίησης, ωστόσο η γνώση που συγκεντρώθηκε θα πρέπει να αξιοποιηθεί από τους επιτελείς ώστε να μην επαναληφθούν στο νέο ΕΣΠΑ.

Τα κυριότερα προβλήματα

Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στο προσχέδιο του ΕΠΑνΕΚ που έχει κατατεθεί στην Κομισιόν (το ΕΠΑνΕΚ το διαχειρίζεται το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων), ο μεγάλος αριθμός δράσεων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο με δύσκολες και περίπλοκες διαδικασίες διαχείρισης και υλοποίησης αυξάνει σημαντικά τον διοικητικό φόρτο για τις επιχειρήσεις, ενώ η έλλειψη ενός συγκεκριμένου και γνωστοποιημένου στους δυνητικούς δικαιούχους χρονοδιαγράμματος έκδοσης προσκλήσεων για υποβολή προτάσεων δεν επιτρέπει στις επιχειρήσεις να σχεδιάσουν με την απαιτούμενη χρονική άνεση τα επενδυτικά τους σχέδια και να επιλέξουν τα πλέον κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία, με αποτέλεσμα οι δράσεις να εμφανίζουν συμμετοχή μικρότερη της αναμενόμενης.

Ένα επίσης σημαντικό πρόβλημα είναι τα στενά χρονικά περιθώρια για την υποβολή προτάσεων που έχουν ως αποτέλεσμα να επωμίζονται οι επιχειρήσεις μεγάλο διοικητικό φόρτο και να καθιστούν αναγκαία την εξάρτηση από εξωτερικούς συμβούλους. Γι’ αυτό και από την πλευρά των επιχειρήσεων διατυπώνεται η ανάγκη για δράσεις με ανοικτές ημερομηνίες υποβολής.

Την ίδια στιγμή, το πλήθος των απαιτούμενων περιττών δικαιολογητικών για την υποβολή της πρότασης αλλά και για την πιστοποίηση των δαπανών αυξάνει τον διοικητικό φόρτο για τους δικαιούχους και τις διαχειριστικές αρχές, ενώ επιφέρει καθυστερήσεις.

Σύμφωνα με το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, οι διαχειριστικές αρχές από την πλευρά τους έχουν μεν στελέχη με σημαντική εμπειρία, αλλά κυρίως λόγω των συνεπειών της οικονομικής κρίσης υπέστησαν συνεχή στελεχική αποδυνάμωση, αλλά και γήρανση του ανθρωπίνου δυναμικού. με αποτέλεσμα να μην έχουν την απαιτούμενη εξοικείωση με τις νέες εξελίξεις (π.χ. RIS3. «Επιχειρηματική Ανακάλυψη» κ.λπ.).

Παράλληλα, η έλλειψη εργαλείων διαχείρισης (πρότυπα Προσκλήσεων κρατικών ενισχύσεων, πρότυπα ΥΓΟΣ) και τα πολύπλοκα/δύσχρηστα «εργαλεία» διαχείρισης (Νόμος Διαχείρισης, ΣΔΕ. ΠΣΚΕ κ.λπ.) μειώνουν σημαντικά τη δυνατότητα των διαχειριστικών αρχών να αξιολογούν τα αποτελέσματα των δράσεων.

Χρονοβόρες διαδικασίες

Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, η διάρκεια της διαδικασίας αξιολόγησης των υποβαλλόμενων προτάσεων έως την τελική επιλογή των προς χρηματοδότηση έργων παρατείνεται σημαντικά (έως και δύο χρόνια σε κάποιες περιπτώσεις). Είναι προφανές, επισημαίνεται σχετικά, ότι έπειτα από τόσο μεγάλες καθυστερήσεις ενδέχεται οι αιτούντες να εμφανίζουν τελείως διαφορετικές ανάγκες, κάτι το οποίο οδηγεί στη μη βέλτιστη αξιοποίηση της ενίσχυσης.

Μεγάλο μέρος των καθυστερήσεων αυτών οφείλεται και στο Πληροφοριακό Σύστημα · Κρατικών Ενισχύσεων (ΠΣΚΕ), οι σοβαρές δυσλειτουργίες του οποίου το καθιστούν δύσχρηστο και μη συμβατό με τις ανάγκες των προγραμμάτων. TAXISnet, η ΕΡΓΑΝΗ και το ΓΕΜΗ, προκειμένου να μειωθεί ο όγκος και ο χρόνος αξιολόγησης των υποβαλλόμενων δικαιολογητικών.

Εάν η αξιολόγηση των επιχειρηματικών σχεδίων βασίζεται σε αντικειμενικά κριτήρια και πραγματοποιείται μέσα από ένα σύγχρονο πληροφοριακό σύστημα, η διαδικασία θα είναι ταχύτατη.

Επιπλέον, πρέπει να επιλεγεί προσεκτικά ο καταλληλότερος φορέας υλοποίησης (ΕΦΕΠΑΕ- ΓΓΕΤ -ΓΓΒ). Η συχνή εφαρμογή του καθεστώτος ενισχύσεων de minimis περιορίζει τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων στις 200.000 ευρώ ανά τριετία. Με τον τρόπο αυτό, τα κριτήρια επιλογής βαρύνουν ως προς τα οικονομικά στοιχεία της επιχείρησης ή των συνεργαζόμενων με αυτήν οργανισμών και όχι στα επιχειρηματικά στοιχεία. Επιπλέον, αποθαρρύνονται μεγαλύτερου μεγέθους (μεσαίες επιχειρήσεις) από το να συμμετάσχουν.

Οι ανταγωνιστικές δράσεις

Όπως αναφέρεται στο προσχέδιο, η ύπαρξη ομοειδών δράσεων σε διαφορετικά Επιχειρησιακά Προγράμματα, ιδιαίτερα σε Τομεακά και Περιφερειακά (ΤΕΠ και ΠΕΠ) δημιουργεί συνθήκες ανταγωνισμού προσκλήσεων, με αποτέλεσμα τη σύγχυση των δυνητικών δικαιούχων και την «ακύρωση» στην πράξη πολλών προσκλήσεων.

Μάλιστα, παρατηρήθηκε ότι παρόμοιας στόχευσης δράσεις Προκηρύχτηκαν τόσο από το ΕΠΑνΕΚ όσο και από ΠΕΠ, χωρίς να επιτυγχάνεται αποτελεσματική συνεργασία των διαφορετικών φορέων κατά τη διάρκεια τόσο του σχεδιασμού όσο και της υλοποίησης των δράσεων.

Πρόβλημα αποτελεί και η έλλειψη δομών και μηχανισμών που βοηθούν τις ΜμΕ να εντοπίσουν τις ανάγκες τους και να τις συνδέσουν με συγκεκριμένες δράσεις χρηματοδότησης. Η σύσταση φορέα που θα λειτουργεί συμβουλευτικά κυρίως για μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, ενδεχομένως να βοηθήσει στην επίλυση του προβλήματος, σημειώνουν οι συντάκτες του προσχεδίου.

Παράλληλα, η δυσκολία πρόσβασης των επιχειρήσεων στο τραπεζικό σύστημα, λόγω τόσο των δυσμενών οικονομικών στοιχείων τους όσο και της δυσλειτουργίας του τραπεζικού συστήματος στη χώρα, αναδείχθηκε ως ένας από τους βασικούς ανασταλτικούς παράγοντες γιά τη συμμετοχή στο ΕΠΑνΕΚ, ειδικά για τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις.

Στο προσχέδιο αναγράφεται ότι γενικότερα η χώρα υστερεί στη στήριξη της επιχειρηματικής καινοτομίας με εμπροσθοβαρή χρηματοδότηση. Γι’ αυτό και κρίνεται απαραίτητη η εξέταση χρήσης άλλων χρηματοδοτικών εργαλείων εν όψει της νέας προγραμματικής περιόδου ώστε να διασφαλιστεί μεγαλύτερη ευελιξία και επιπλέον μόχλευση, καθώς και να υποστηριχθούν περισσότερες επιχειρήσεις μέσω του ΕΠΑνΕΚ.

Η περιορισμένη συμμετοχή της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας κατά την προηγούμενη προγραμματική περίοδο 20142020 παρατηρήθηκε στον σχεδιασμό του προγράμματος, κάτι το οποίο οδήγησε στην έλλειψη εξειδικευμένων δράσεων για τον κλάδο της μεταποίησης.

Ο σχεδιασμός των δράσεων ήταν κυρίως οριζόντιος, χωρίς να έχει προηγηθεί εξειδικευμένη μελέτη και στόχευση σε συγκεκριμένες επιχειρήσεις και ανάγκες επιχειρήσεων που θα κάλυπταν οι δράσεις.

Η υπέρβαση των εμποδίων

Πάντως, αρκετές από τις αρχικές αδυναμίες σχεδιασμού και υλοποίησης αντιμετωπίστηκαν με την πάροδο του χρόνου. Ιδιαίτερα θετικό αποτέλεσμα της προγραμματικής περιόδου 2014-2020 για τη διαχείριση του Επιχειρησιακού Προγράμματος αποτέλεσε η απλούστευση στην υλοποίηση των δράσεων ενίσχυσης μικρομεσαίων επιχειρήσεων, με τη μείωση των απαιτούμενων δικαιολογητικών και τη συνολική βελτίωση χρόνων ανταπόκρισης σε επίπεδο αξιολογήσεων προτάσεων και διαχείρισης αιτημάτων.

Ήταν, επίσης, η πρώτη προγραμματική περίοδος κατά την οποία τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα είχαν δράσεις ενίσχυσης μικρομεσαίων επιχειρήσεων για έρευνα και καινοτομία και στο πλαίσιο αυτό αναπτύχθηκε αποδοτική συνεργασία και συμπληρωματικότητα με τις αντίστοιχες διαχειριστικές αρχές. Αυτά τα στοιχεία θα χρησιμοποιηθούν και θα ενισχυθούν κατά την επόμενη προγραμματική περίοδο.

Το τρέχον πρόγραμμα, δηλαδή τo ΕΠΑνΕΚ 2014-2020, αντιμετώπισε σημαντικά ζητήματα εφαρμογής κατά τα πρώτα έτη υλοποίησης. Ωστόσο, στο διάστημα ίου τελευταίου ενάμισι έτους, με συστηματική  προσπάθεια σε επιτελικό και διαχειριστικό επίπεδο (συμπεριλαμβανομένων πρωτοβουλιών απλοποίησης και μείωσης του διοικητικού βάρους στις αρχές του 2020), ανετράπη η αρχική εικόνα περιορισμένων επιδόσεων και από 16% στο μέσον του 2019, στο μέσον του 2020 η απορρόφηση ανήλθε σε 42%, ποσοστό που αποτελεί σημαντική βελτίωση για τη συνολική επίδοση υλοποίησης του προγράμματος. Στην παρούσα φάση έχει εκτιναχθεί άνω του 80%, με αξιοσημείωτη συνεισφορά των δράσεων για την αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων της κρίσης πανδημίας στις επιχειρήσεις, ενώ στο επόμενο έτος εκτιμάται ότι θα απορροφηθεί το σύνολο του διαθέσιμου προϋπολογισμού.

Πηγή: Ναυτεμπορική