22/5/2015

Σαν ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου φαντάζει το τοπίο αναφορικά με τις εξελίξεις στο ΕΣΠΑ 2014-2020 και το νέο Αναπτυξιακό. Και τα ερωτήματα που εγείρονται πολλά.

Τι προβλέπεται για τα δύο αυτά μέτρα; Πότε θα ανοίξουν; Τι θα συμπεριληφθεί; Πόσα χρήματα θα διατεθούν τελικά; Επηρεάζονται από τις διαπραγματεύσεις με τους εταίρους; Πόσο μεγάλος είναι ο κίνδυνος να ματαιωθούν, και άλλα…

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Την άνοιξη του 2014 εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις Βρυξέλλες με αριθμ. απόφασης «C(2014) 3542 final» το νέο ΕΣΠΑ 2014-2010, (1/1/2014 – 31/12/2020) και ουσιαστικά διατέθηκαν για προγραμματισμό για τα επιχειρησιακά προγράμματα στο πλαίσιο του στόχου «Επενδύσεις στην ανάπτυξη και την απασχόληση» τα κονδύλια στην Ελλάδα. Άρα τα κεφάλαια αυτά είναι ήδη διαθέσιμα.

Όσον αφορά στο Νέο Αναπτυξιακό Νόμο για το 2015, αυτός ακόμα δεν έχει ψηφιστεί. Τελευταία κίνηση ήταν η παράταση του υπάρχοντος νόμου για ολοκλήρωση των επενδυτικών σχεδίων μέχρι τις 31/12/2015 (και υπάρχει παράθυρο για έναν ακόμη χρόνο έως 31/12/2016), λόγω των μεγάλων προβλημάτων ρευστότητας της ελληνικής οικονομίας και των επιχειρήσεων να προσκομίσουν αποδεικτικό έγκρισης τραπεζικού δανεισμού. Και το τοπίο παραμένει θολό, καθώς στην παρούσα οικονομική κατάσταση φαντάζει πολύ δύσκολο να αποδεσμευτούν κεφάλαια για το Νέο Αναπτυξιακό.

Το σίγουρο όμως είναι ένα: και τα δύο αυτά «οικονομικά εργαλεία» προσβλέπουν στην ανάπτυξη και την απασχόληση, και όχι στη διάσωση ή συντήρηση των επιχειρήσεων. Κι έτσι ακριβώς πρέπει να το βλέπει και ο ενδιαφερόμενος επιχειρηματίας.

Μία επιχορήγηση – επιδότηση δεν είναι ο λόγος για να προχωρήσουμε σε μία επένδυση. Δε βοηθάει να βρεθούν τα κεφάλαια που μας λείπουν. Δεν πρέπει, επειδή «τρέχει» μία επιδότηση, να αποφασίσουμε να εκσυγχρονίσουμε τον εξοπλισμό μας, να γίνουμε εξωστρεφείς, να βελτιώσουμε την παραγωγικότητά μας ή να μειώσουμε το κόστος μας. Το ΕΠΣΑ ή ο Αναπτυξιακός δεν πρέπει για καμία επιχείρηση να αποτελέσει αυτοσκοπό! Και αυτό φαίνεται στον τρόπο λειτουργίας των επιδοτήσεων.

Η κάλυψη του κόστους μίας επένδυση μπορεί να προέρχεται από δύο πηγές, την επιδότηση (ανάλογα με το ποσοστό) και την ιδία χρηματοδότηση, η οποία μπορεί να προέρχεται από ιδία κεφάλαια ή δανεισμό, ποτέ όμως μόνο από δανεισμό. Συνήθως, εξάλλου, η εκταμίευση της επιδότησης συντελείται μετά την ολοκλήρωση της επένδυσης, της εξόφλησης των τιμολογίων των προμηθευτών και του ελέγχου από τους αρμόδιους φορείς. Αυτό ουσιαστικά σημαίνει ότι μία επιχείρηση πρέπει να ολοκληρώσει το έργο με ιδία κεφάλαια (ή σε συνδυασμό με δανεισμό) κι στη συνέχεια να περιμένει να εισπράξει την κρατική επιχορήγηση. Κάποια νεότερα προγράμματα μεριμνούν για τη σταδιακή αποδέσμευση των ποσών, ανάλογα με την ολοκλήρωση του έργου, ή ακόμα και την προκαταβολή κάποιων ποσών, αλλά αυτό ούτε είναι βέβαιο, ούτε λύνει εξ’ ολοκλήρου το πρόβλημα της χρηματοδότησης, καθώς οι όροι και οι προϋποθέσεις είναι συχνά απαγορευτικοί. Η συμβουλή μας: αν δεν είστε αποφασισμένοι να κάνετε την επένδυση, ακόμα και χωρίς κρατική επιχορήγηση, μην μπείτε στη διαδικασία μόνο λόγω της επιδότησης.

Που αποσκοπούν, όμως, τελικά όλες αυτές οι επιδοτήσεις και που πρέπει να στοχεύουν τα επενδυτικά σχέδια των επιχειρήσεων, για να «εξασφαλίσουν» την επιχορήγηση (μέσω υψηλής βαθμολογίας του κατατεθειμένου επιχειρηματικού σχεδίου);

Η «μαγική» συνταγή περιλαμβάνει την εξειδίκευση, την υγιή ανάπτυξη, την εξωστρέφεια και την καινοτομία. Σε αυτά τα χαρακτηριστικά εστιάζονται οι αναπτυξιακές ανάγκες της ελληνικής οικονομίας στην απαίτηση για ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης. Κι αυτό, για να μπορέσουν να ξεπεραστούν οι υφιστάμενες στρεβλώσεις, η συνεχόμενη χαμηλή ανταγωνιστικότητα και οι μέτριες μέχρι σήμερα επιδόσεις στην έρευνα και την καινοτομία.

Περαιτέρω, αυτά τα χαρακτηριστικά θα πρέπει να συνδυάζονται απαραίτητα, άμεσα ή έμμεσα, με τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης.

Η κρίση ανέδειξε ότι για την επανεκκίνηση της οικονομίας και την επαναφορά της ανάπτυξης ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο ρόλος αυτών των επιχειρήσεων που είναι διεθνώς ανταγωνιστικές. Μέσα από́ ένα τέτοιο παραγωγικό μοντέλο δημιουργούνται βιώσιμες και ποιοτικές θέσεις εργασίας και ευκαιρίες για γενικότερη βελτίωση των εισοδημάτων.

Η στόχευση των παραπάνω χαρακτηριστικών στηρίζεται σε κάποιους στρατηγικούς πυλώνες, οι οποίοι θα βρεθούν στο επίκεντρο των επιδοτήσεων. Συγκεκριμένα:

• Προσαρμογή των επιχειρήσεων και του ανθρώπινου δυναμικού στις νέες αναπτυξιακές απαιτήσεις (προσαρμογή́ των επιχειρήσεων και του ανθρώπινου δυναμικού στις αλλαγές, επιμόρφωση των εργαζομένων για ευκολότερη προσαρμογή της επιχείρησης στις νέες αναπτυξιακές απατήσεις, δημιουργία νέων, βιώσιμων θέσεων απασχόλησης κ.τ.λ.).
• Επικέντρωση σε ανταγωνιστικούς, παραγωγικούς, εξωστρεφείς και καινοτόμους κλάδους (αγροτοδιατροφή / βιομηχανία τροφίμων, ενέργεια, εφοδιαστική́ αλυσίδα, πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες, περιβάλλον, τουρισμός, τεχνολογίες πληροφορικής & επικοινωνιών (ΤΠΕ), υγεία, υλικά, κατασκευές κ.α.).
• Συγκεκριμένες επενδυτικές δράσεις (εξωστρέφεια, καινοτομία, εξειδίκευση, ανταγωνιστικότητα και σε παγκόσμιο επίπεδο, περιβάλλον, προϊόντα/υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας, νέα επιχειρηματικότητα).

Ας προχωρήσουμε ένα βήμα ακόμη κι ας δούμε, πέρα από τις γενικές γραμμές των επιδοτήσεων, ποιες είναι οι επενδύσεις, για τις οποίες μπορεί να επιδοτηθεί μία επιχείρηση ή αλλιώς, στη γλώσσα του ΕΣΠΑ, οι επιλέξιμες δαπάνες:

•  Κτιριακή αναβάθμιση.
• Μηχανολογικός Εκσυγχρονισμός.
• Τεχνολογική αναβάθμιση μέσω της αύξησης της χρήσης Τεχνολογίας.
• Προβολή -– Προώθηση των επιχειρήσεων σε αγορές στόχους.
• Πιστοποίηση διαχειριστικών Συστημάτων, Σχεδιασμός και Τυποποίηση.
• Δικαιώματα Τεχνογνωσίας και αξιοποίησή της για την ενίσχυση της αποτελεσματικότερης παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών.
• Τεχνική́ και Συμβουλευτική Υποστήριξη/Καθοδήγηση επιχειρήσεων.

Να σημειώσουμε σε αυτό το σημείο ότι δεν είναι υποχρεωτικό να επιλεγούν όλες οι δαπάνες. Υπάρχει όμως μία αναλογία, που πρέπει να τηρηθεί, όσον αφορά στο ποσοστό κάθε δαπάνης στο συνολικό προς επιδότηση έργο. Τα ποσοστά ποικίλουν ανά πρόγραμμα. Προϋπόθεση για όλες τις δαπάνες είναι να χαρακτηριστούν ως παραγωγικές, ότι συμβάλλουν δηλαδή στην παραγωγική διαδικασία της επιχείρησης. Για παράδειγμα η κατασκευή κτιρίου δε θεωρείται ότι συμβάλλει ενεργά στην παραγωγή και για το λόγο αυτό το ποσοστό των κτιριακών εγκαταστάσεων στο συνολικό ποσό επιδότησης είναι μικρό, σε αντίθεση με το ποσοστό του μηχανολογικού εξοπλισμού.

Ολοκληρώνοντας την ανάλυση του χαρακτήρα των επιδοτήσεων θα προχωρήσουμε στην παράθεση πιο συγκεκριμένων στοιχείων, τα οποία μας δίνουν την τρέχουσα εικόνα:

Αυτή τη στιγμή μπορούμε να μιλήσουμε μόνο για το ΕΣΠΑ 2014-2020. Τα προς διάθεση κεφάλαια ανέρχονται σε 20,6 δις ευρώ. Από αυτά τα 3,8 δις θα διατεθούν με σκοπό την επιχειρηματικότητα και ανταγωνιστικότητα, 0,4 δις για τη μεταρρύθμιση του Δημοσίου, 3,7 δις για το περιβάλλον και τις μεταφορές και 2 δις για εκπαίδευση, κατάρτιση και απασχόληση. Τα υπόλοιπα 5,4 δις οδεύουν προς τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα.

Κι ενώ τα κεφάλαια είναι δεσμευμένα για την Ελλάδα, έτοιμα προς διάθεση, μόνο δύο προδημοσιεύσεις έχουμε για το 2015. Το «Επιχειρούμε Δυναμικά» και το «Επιχειρηματική Ευκαιρία». Και στα δύο αναμένεται η δημοσίευση.

Το πότε. Είναι θέμα του Υπουργείου και των αρμόδιων φορέων να οριστικοποιήσουν το πρόγραμμα, τους τομείς εφαρμογής και την  επιμέρους κατανομή των κεφαλαίων, καθώς και των όρων, για να προχωρήσουμε σε δημοσίευση και ουσιαστική έναρξη των επιδοτήσεων.

Υπολογίζουμε ότι με την πρόοδο και τη γενικότερη συμφωνία της Ελλάδας με τους δανειστές (παρόλο που τα κεφάλαια και ουσιαστικά το ΕΣΠΑ 2014-2020 δεν εξαρτώνται από αυτά) θα έχουμε και τη σταδιακή επεξεργασία και δημοσίευση των προγραμμάτων. Είναι σώφρον να μην αφήσουμε για την τελευταία στιγμή όποια σκέψη ή όποιο σχέδιο έχουμε, αλλά να προγραμματίσουμε από τώρα τις επιχειρηματικές μας κινήσεις. Να μην ξεχνάμε ότι τα κεφάλαια δεν είναι ανεξάντλητα.